10.09.2014.
Domaća jabuka je jedna od najvažnijih voćaka, intenzivno se gaji u hladnijim područjima i područjima sa umjerenom klimom. Mnogi smatraju jabuku kao plod iznad svih. Iako postoje i moderne sorte jabuka, autohtone sorte su suštinski dio nasljedstva regiona, a znanje o starim sortama jabuka je sve manje. Balkansko poluostrvo je poznato kao jedan od najvažnijih centara u vezi sa genetikom, vrstama i ekosistemom jabuke u Evropi. Zbog postojeće varijabilnosti u regionu, različitim ekološkim uslovima i ljudskom aktivnošću, Balkansko poluostrvo se može smatrati kao jedan od najvažnijih centara sekundarnog genetičkog diverziteta jabuke.
Bijelica
Bijelica se takođe naziva i domaća bijela ili bijelača. To je stara sorta iz Prnjavora, a selo iz kojeg potiče se zove Gornja Mravica (sjeverna Republika Srpska). Sazrijeva u drugoj polovini avgusta, a pogodna je za svježu potrošnju ili preradu za kolače, sokove i rakiju. Listovi su srednje veličine ili veliki, izduženi i nejednakog eliptičnog oblika. Cvijet je srednje veličine i bijel. Кora je tanka i umjereno čvrsta, blijedo zelene do zelene boje. Ima velike, okrugle, bijele, rijetke i nejednako rasprostranjene pjege. Meso jabuke je bijelo, hrskavo, blago kiselo i veoma sočno.
Кrompiruša
Sinonimi su krompirača i čupa. To je stara sorta pronađena u selu Prnjavoru, Potočani (sjeverna Republika Srpska). Voće sazrijeva krajem septembra. Pogodna je za svježu potrošnju i preradu. Održi se dobro, čak i u tradicionalnim uslovima. Listovi su veoma veliki, izduženi, eliptičnog oblika. Cvijet je velik i bijel. Plod je veliki ili veoma veliki, u prosjeku 75 do 85 mm dug, od 60 do 705 mm širok i težak je od 170 do 230 g. Okruglog je oblika, blago asimetrična. Ova jabuka ima čvrstu, debelu i grubu koru. Ima velike bijele pjege. Кora je tamno zelena a postaje svijetlo zelena. Smeđa dlaka je intenzivnija oko stabljike. Meso je bijelo, čvrsto i blago kiselo.
Autori: mr Božidar Došenović i Nebojša Đumić
Stručna saradnja: Poljoprivredni institut Republike Srpske
Izdavač: Pošte Srpske a.d. Banjaluka